Profeten van alle tijden

Weekendviering 2 – 3 feb 2013
Thema: Profeten . . . van alle tijden.
Voorganger: Ed Andriessen
Muzikale ondersteuning: de Cantorij

Openingslied: De wijze woorden.

Welkom en inleiding
Welkom allemaal.
Zijn er profeten onder ons?
Het zou zo maar kunnen; het ligt er maar aan welke associatie in ons opkomt als we het hebben over profeten. Menigeen zal als eerste toch denken aan de profeten die ons in de Bijbel worden gepresenteerd. Hebben we vroeger niet gehoord dat profeten vooral moesten worden gezien als Gods schaapshonden, die door de herder naar de schapen werden gestuurd die van het rechte pad dreigden af te wijken? En getuige de Bijbel was dat ook in die tijden nogal eens nodig.
En dit beeld is eigenlijk zo gek nog niet. Hebben we niet altijd, in alle tijden, mannen en vrouwen gehad die zich –hoe dan ook- geroepen voelden om maatschappelijke misstanden aan de kaak te stellen? Mannen en vrouwen, die zich geroepen voelden en voelen om ons op een niet mis te verstane manier te confronteren met het lot dat ons te wachten staat als we doorgaan op de weg die leidt tot onze ondergang. Mannen en vrouwen, die niet alleen hun waarschuwende vinger heffen, maar ons tegelijkertijd ook een ander perspectief schetsen. En toch. Hoe zijn wij met hen omgegaan? Hoe gaan we heden ten dage nog met hen om?

Laten we in stilte deze vragen in ons opnemen.

Openingsgebed
Hoe dikwijls hebben wij ons, in ons ongeloof,
afgewend van een vriend die ons de waarheid vertelde?
Hoe dikwijls hebben wij mensen opgesloten in hun etiket van afkomst, beroep,
maatschappelijke status om hun boodschap niet te moeten aanhoren?
Hoe dikwijls hebben wij ons geërgerd aan mensen die ergens tegenin durven gaan,
dwars tegen de stroom van de goegemeente in,
om recht te doen en waarheid zijn plaats te geven?
Leer ons nederig worden.
Leer ons echt luisteren en helder zien waar het echt op aankomt.
Geef ons de moed om de rechtmatige en rechtschapen weg te gaan,
desnoods dwars tegen de stroom in.
Lied: Ga dan als de zalm

Eerste lezing Lucas 4, 21-30
Hij zei tegen hen: ‘Vandaag hebben jullie deze schrifttekst in vervulling horen gaan.’ Allen betuigden hem hun bijval en verwonderden zich over de genaderijke woorden die uit zijn mond vloeiden, en ze zeiden: ‘Dat is toch de zoon van Jozef?’
En hij zei tegen hen: ‘Ongetwijfeld zullen jullie me dit gezegde voorhouden: Geneesheer, genees uzelf. Doe alles waarvan wij gehoord hebben dat het in Kafarnaüm gebeurd is, ook hier in uw vaderstad.’ Hij vervolgde: ‘Luister, ik zeg jullie dat geen enkele profeet welkom is in zijn vaderstad. Maar ik zeg het jullie zoals het is: in de tijd van Elia, toen de hemel drie jaar en zes maanden lang gesloten bleef en er in het land een grote hongersnood uitbrak, waren er veel weduwen in Israël. Toch werd Elia niet naar een van hen gezonden, maar naar een weduwe in Sarepta bij Sidon. En in de tijd van de profeet Elisa waren er veel mensen in Israël die leden aan huidvraat. Toch werd niemand van hen gereinigd, maar wel de Syriër Naäman.’
Toen de aanwezigen in de synagoge dit hoorden, ontstaken ze in grote woede. Ze sprongen op en dreven hem de stad uit, naar de rand van de berg waarop hun stad gebouwd was, om hem in de afgrond te storten. Maar hij liep midden tussen hen door en vertrok.
Lied: Jij leert mij vliegen

Tweede lezing
John Dear, een Noord-Amerikaanse priester en vredesactivist, schreef de litanie Troublemaking, bedoeld voor troublemakers/onruststokers in het spoor van Jezus. Het was het slot van een toespraak over vrede in 2004:

In een wereld van haat en angst: volhardt in de strijd voor alomvattende, universele liefde.
In een wereld van genadeloze wreedheid: volhardt in de strijd voor mededogen en genade.
In een wereld van leugens: volhardt in de strijd voor waarheid
In een wereld van onrecht , racisme en seksisme:
volhardt in de strijd voor rechtvaardigheid en gelijkheid.
In een wereld van dood: volhardt in de strijd voor het leven.
In een wereld van wanhoop: volhardt in de strijd voor hoop.
In een wereld van oorlog: volhardt in de strijd voor vrede.
In een wereld van geweld: predik het evangelie van de geweldloosheid
in naam van de man die op een geweldloze manier ten strijde trok,
Jezus van Nazareth.
Lied: Te doen gerechtigheid.

Overweging
In de schriftlezing van vorige week hebben we al gehoord dat Jezus op zijn tocht door Galilea weer terug is in Nazareth. Door zijn optreden elders in het land was zijn faam inmiddels ook doorgedrongen tot zijn vaderstad. De mensen daar hadden daarom grote verwachtingen van hem. Lucas vertelt ons dat Jezus wist dat de mensen daar ervan overtuigd waren dat als hij zich ergens als de grote Redder zou manifesteren, het toch wel Nazareth zou moeten zijn. Hij speelde hoog spel door zich te spiegelen aan de profeten Elia en Elisa, die volgens de oudtestamentische verhalen het lijdende volk Israel voorbijliepen om elders de nood van mensen te lenigen. Zij wilden echter niet begrijpen dat de missie van Jezus veel verder droeg dan het belang van de inwoners van Nazareth. De aanvankelijke bewondering voor hem sloeg om in een volstrekte afwijzing. Een ongekende woede was zijn deel, alsook een poging om hem ten dood te brengen.
Lucas wist natuurlijk hoe het uiteindelijk met Jezus zou aflopen. Daarom is dit verhaal ook te lezen als een verwijzing naar hetgeen Jezus overkwam in wat wij de Goede Week zijn gaan noemen. Onbegrepen…..als bedreigend ervaren…..vermoord.
Jezus was duidelijk geen aanhanger van de gedachte “eigen volk eerst”. En nu het moest schroomde hij niet om door provocerend gedrag onrust te zaaien. Hij zwom bewust tegen de stroom in en wilde laten zien dat de wereld groter is dan de kring om ons heen; dat solidariteit niet ophoudt bij de grenzen van de eigen stad. Hij gedroeg zich zoals het een profeet betaamt.
In de tweede lezing hebben we gehoord hoe John Dear voor alle mensen die zich in dit spoor van Jezus gedragen een litanie heeft geschreven. In de originele tekst gebruikt hij voor hen de benaming “Holy troublemakers”. Ondanks mijn goede contacten met een gerespecteerd Engelsman moeilijk te vertalen in acceptabel Nederlands. Vandaar dat ik het heb omgezet in “mensen die volharden in de strijd” voor alles wat de strijd waard is: liefde, mededogen, waarheid, rechtvaardigheid, gelijkheid, vrede, hoop. Hen wordt in die litanie een hart onder de riem gestoken; hen wordt voorgehouden vooral door te gaan, hoeveel tegenstand zij ook ontmoeten en hoe zwaar die ook zal zijn.
Troublemakers, onrustzaaiers, onruststokers, oproerkraaiers,…… profeten. Mensen, die deze typeringen met zich dragen worden nogal eens als lastig ervaren of zelfs erger dan dat. Er zijn zelfs landen waar ze worden geëtiketteerd als staatsgevaarlijk, op grond waarvan hen hun leven wordt ontnomen of het moeten slijten in gevangenschap. Zij zijn immers niet bereid om zich aan te passen aan wat de leiders van dat moment of de goegemeente zelf wil of denkt te willen. Vooral omdat zij weten of voorvóelen dat de koers die gelopen wordt een heilloze is. Bovendien hebben zij de spirit om alles te geven wat nodig is om ons allemaal te laten inzien dat de koers moet worden verlegd. Zonder deze mensen lopen we het risico te vervallen in gemakzucht; niet langer gehinderd door het besef dat we in het belang van alle mensen en de aarde die wij bewonen de grenzen van ons eigenbelang moeten leren overstijgen.
Maar gelukkig kent iedere tijd, dus ook de onze, zijn eigen troublemakers, zijn eigen onrustzaaiers, zijn eigen profeten. Natuurlijk kunnen we hier grote namen noemen als Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela, maar laten we zeker niet voorbij gaan aan mensen als Aung San Suu Kyi, leidster van de geweldloze beweging voor de mensenrechten en democratie in Myanmar (Birma). De vrouw, die de politieke moord op haar vader toen zij eenmaal volwassen was begreep als een aanmoediging om zijn strijd voor gerechtigheid en democratie voort te zetten. Zij was daarin niet te vermurwen; de vele jaren gevangenschap hebben niets aan haar onverzettelijkheid afgedaan.
Aan het Pakistaanse meisje Malala, dat zich ondanks haar jonge leeftijd al heeft getoond als een voorvechtster van onderwijs voor alle meisjes in de wereld. Een moordaanslag was haar lot. Als door een wonder heeft zij dat overleefd en haar strijd heeft aan impact gewonnen. Grote offers voor heilige doelen.
Laten we gelukkig zijn met mensen als zij, mensen met de allure van een profeet. Mensen met een gedrevenheid voor een zaak die hen overstijgt. Mensen die bekommerd zijn om fundamentele kwesties voor de mensheid en de aarde. Mensen die bezeten zijn door rechtvaardigheid en recht, door zorg voor hen die het nodig hebben. Ze beroepen zich zeker niet allemaal op God, maar hebben toch iets “heiligs”.
Laten we gelukkig zijn met personen en organisaties die hun nek durven uitsteken, die met overtuiging wijzen op wat er verkeerd loopt, die ideeën en voorstellen durven te formuleren, die overheersende gewoonten en denkwijzen die onveranderlijk lijken grondig bevragen.
We kunnen daarbij denken aan het niet aflatende appél van groepen die werken aan het behoud van de aarde, het bevorderen van eerlijke handel, verbetering van mensenrechten, streven naar vrede, pleiten voor alternatieve energie en duurzame landbouw ….Aan al die pioniers met hun vaak bescheiden initiatieven die weggelachen worden of werden totdat plots iedereen het altijd wel geweten heeft.
En wat ieder van ons betreft: niet iedereen is tot profetisch handelen in staat of geroepen. Maar wel kan iedereen ernaar streven om van het land van de profeet een land te maken waar hij of zij niet wordt afgewezen of genegeerd.
Terug naar de vraag die ik in de inleiding al stelde: Zijn er profeten onder ons?

Geloofslied za: Zijt gij mij God een herder. – zo: Gij die niemand naar de ogen ziet

Voorbeden met: Jij die onze gedachten raadt
Laat ons bidden:
Eeuwige,geef aan alle profeten in onze tijd de bezieling
die zij nodig hebben om hun zware verantwoordelijkheid te kunnen dragen.
Geef hen de moed om te volharden in de strijd tegen onrecht en gemakzucht.
Behoedt hen voor de gevaren die hen bedreigen.

Jij die onze gedachten raadt

Eeuwige, help ons in te zien dat wij niet zonder al die mensen kunnen
die zich als een profeet indringend bemoeien met onze leefwijze.
Help ons in te zien dat zij in plaats van hoon ons respect, onze waardering verdienen.
Help ons voorbij te zien aan ons eigenbelang en
ons perspectief te richten op de droom dat allen op deze aarde
en allen die uit hen voortspruiten het verdienen een goed leven te leiden.

Jij die onze gedachten raadt

Laat ons bidden voor al onze zieken, voor alle intenties,
opgenomen in dit boek en voor allen
die ons in de dood zijn voorgegaan, in het bijzonder voor…..

Jij die onze gedachten raadt

Tafelgebed
Eeuwige, Open mij voor jou, adem van het heelal,
zon der zonnen, cirkel onbegonnen,
eindeloze ongenoemde,
vader, moeder van het lieve licht,
mijn eigen ziel, mijn vlees en bloed,
mijn meest oorspronkelijk gezicht.

Het brood dat mensen leven doet, de lijdensbeker bitterzoet –
breek met mij het brood, drink met mij de beker.

Open mij voor jou, kind van mensen, gezalfde, godenzoon,
die de duisternis het licht onthulde,
die, voor hij stierf aan de levensboom,
de beker vulde en het brood brak,
doodgewoon – steeds vervolgde
nooit gedulde vriend van vrede, oudste mensendroom.

Het brood dat mensen leven doet, de lijdensbeker bitterzoet –
breek met mij het brood, drink met mij de beker.

Open mij voor jou, die zich zo doende mee laat delen, onomwonden,
en vol mededogen leeft in handen strelende,
in voeten gaande, in harten brekende,
en die steeds weer wordt gevonden
in wie zichzelf gewonnen geeft.

Het brood dat mensen leven doet, de lijdensbeker bitterzoet –
breek met mij het brood, drink met mij de beker.
Onze Vader

Vredeswens
Alleen het brood dat we samen delen, voedt.
Alleen het water, dat we samen drinken, lest onze dorst.
Alleen de strijd die we samen voeren, brengt bevrijding.
Alleen de kleren die we samen delen, maken mooi.
Alleen de woorden die we samen vinden, zijn verstaanbaar.
Alleen de weg die we samen gaan, heeft een doel.
Alleen het doel dat we samen stellen, is bereikbaar.
Alleen de vrede die we zelf maken, wordt wereldwijd.
Laten we elkaar die vrede wensen.
Vredeslied za: Waar vriendschap heerst en liefde. – zo: Herschep ons hart

Breken en delen
Ik nodig ons allen uit om brood en wijn met elkaar te delen. Brood en wijn, dat ons doet denken aan die ene mens, Jezus van Nazareth, wiens voorbeeld het navolgen de moeite waard is. Brood en wijn, dat ons voortdurend herinnert aan ons heilige voornemen om eerlijk te delen.

Lied za: Op mijn levenslange reizen – zo: Wij zochten u o heer.

Afsluitend gebed aan tafel
Wij weten dat onrust in wezen de taal is van hen
die zich niet gehoord weten.
Help ons hen te verstaan.

Slotgedachte
Gandhi was ook een profeet van de redelijkheid, getuige deze wijsheid van hem:
Het is onwijs ál te zeker te zijn van je eigen wijsheid.
Het is gezond er aan te denken
dat zelfs de sterkste mensen kunnen verzwakken
en zelfs de wijste mensen kunnen dwalen.

Zegen en wegzending
Mogen wij elkaar zegenen met ongemak bij gemakkelijke antwoorden, halve waarheden, en oppervlakkige verhoudingen zodat we diep vanuit ons hart mogen leven.
Mogen wij elkaar zegenen met woede bij onrechtvaardigheid, onderdrukking, en uitbuiting van onze medemens, zodat we mogen werken aan rechtvaardigheid, vrijheid, en vrede.
Mogen wij elkaar zegenen met tranen om te vergieten voor hen die lijden aan pijn, verwerping, honger, en oorlog, zodat we onze handen kunnen uitstrekken om hen te troosten en om hun pijn in vreugde te veranderen.
En mogen wij elkaar zegenen met genoeg dwaasheid om te geloven dat we een verschil kunnen maken in de wereld, zodat wij kunnen doen waarvan anderen zeggen dat het niet gedaan kan worden.
Laat het zo zijn in de naam van de Vader, de Zoon en de Goede Geest.

Slotlied: Oh, schoonheid