LEEGTE IS RUIMTE – UITDAGING

26 februari 2023 | 1^e zondag van de vasten

Leegte is ruimte – Uitdaging

Voorganger Franneke Hoeks |   Lectoren Maria Hoitink & Frans Langemeijer
Pianist Joost Boekhoven | Fluit Maria Werner

Openingslied Zomaar een dak
Welkom
Vandaag is het de eerste zondag van de vastentijd. Komende veertig dagen hebben we als overkoepeld thema Ruimte maken meegegeven. We kunnen de vastentijd op heel verschillende manier inkleuren. Vasten kan een tijd zijn van dingen laten, bijvoorbeeld geen alcohol, geen zoetigheid, geen vlees, geen social media.  Vasten kan ook een tijd zijn te doen; extra aandacht voor wie het minder hebben, de vastenactie ondersteunen, bewuster leven of tijd voor meditatie.  Of je nu iets minder doet of juist dingen extra doet: de veertigdagen tijd is een bijzondere tijd waarin we uitgedaagd worden om na te denken over wat er nu echt toe doet in het leven.  We maken in de komende weken kennis met het project dat de Vastenactie dit jaar ondersteunt. Een project in Zuid-Soedan. Hopelijk kunnen we de komende veertigdagen ruimte maken voor dit land en haar bewoners. Een land, mensen die we niet kennen.
Vandaag gaan we de uitdaging aan en maken we een start met onze bezinning over ruimte maken. Dat doen we met twee verhalen uit de bijbel. Het eerste verhaal komt uit het boek Genesis. De slang stelt de mens voor de uitdaging. Wil je ruimte? Eindeloze ruimte?  Alles weten? Eet dan van de boom.  In het tweede verhaal wordt Jezus  in de woestijn op de proef gesteld.  Doe het maar: stenen in brood veranderen, van de hoogste muur springen, rijkdom wensen.

Gebed
Eeuwige, wees hier dit uur bij ons aanwezig.
Maak plaats in onze hoofden en harten,
laat ons wortelen in verhalen van wijsheid
zodat we mensen uit een stuk mogen worden
die de uitdagingen van het leven
met vertrouwen tegemoet gaan.
Neem ons zoals we zijn
met onze goede en slechte kanten
en schep in ons ruimte
voor anderenen voor jou
die we kennen als de Ander.
Acclamatie – Neem mij aan zoals ik ben

Genesis 3,1-9 
Van alle in het wild levende dieren die de Eeuwige gemaakt had, was de slang het sluwst. Dit dier vroeg aan de vrouw: ‘Heeft God werkelijk gezegd dat jullie van geen enkele boom in de tuin mogen eten?’ ‘We mogen de vruchten van alle bomen eten,’ antwoordde de vrouw, ‘behalve die van de boom in het midden van de tuin. God heeft ons verboden van de vruchten van die boom te eten of ze zelfs maar aan te raken; doen we dat toch, dan zullen we sterven.’ ‘Jullie zullen helemaal niet sterven,’ zei de slang. ‘Integendeel, God weet dat jullie de ogen zullen opengaan zodra je daarvan eet, en dat jullie dan als God zullen zijn en kennis zullen hebben van goed en kwaad.’ De vrouw keek naar de boom. Zijn vruchten zagen er heerlijk uit, ze waren een lust voor het oog, en ze vond het aanlokkelijk dat de boom haar wijsheid zou schenken. Ze plukte een paar vruchten en at ervan. Ze gaf ook wat aan haar man, die bij haar was, en ook hij at ervan. Toen gingen hun beiden de ogen open en merkten ze dat ze naakt waren. Daarom regen ze vijgenbladeren aan elkaar en maakten er lendenschorten van. Toen de mens en zijn vrouw de Eeuwige in de koelte van de avondwind door de tuin hoorden wandelen, verborgen zij zich voor Hem tussen de bomen. Maar de Eeuwige riep de mens: ‘Waar ben je?’

Lied Een mens te zijn op aarde

Matteüs 4,1-11
Daarna werd Jezus door de Geest meegevoerd naar de woestijn om door de duivel op de proef gesteld te worden. Nadat Hij veertig dagen en veertig nachten had gevast, had Hij grote honger. Toen kwam de beproever naar Hem toe en zei: ‘Als U de Zoon van God bent, beveel die stenen dan in broden te veranderen.’ Maar Jezus gaf hem ten antwoord: ‘Er staat geschreven: “De mens leeft niet van brood alleen, maar van ieder woord dat klinkt uit de mond van God.” Vervolgens nam de duivel Hem mee naar de heilige stad, zette Hem op het hoogste punt van de tempel en zei tegen Hem: ‘Als U de Zoon van God bent, spring dan naar beneden. Want er staat geschreven: “Zijn engelen zal Hij opdracht geven om U op hun handen te dragen, zodat U uw voet niet zult stoten aan een steen.”’ Jezus antwoordde: ‘Er staat ook geschreven: “Stel de Heer, uw God, niet op de proef.”’ De duivel nam Hem opnieuw mee, nu naar een zeer hoge berg. Hij toonde Hem alle koninkrijken van de wereld in al hun pracht en zei: ‘Dit alles zal ik U geven als U zich voor mij neerwerpt en mij aanbidt.’ Daarop zei Jezus tegen hem: ‘Ga weg, Satan! Want er staat geschreven: “Aanbid de Heer, uw God, vereer alleen Hem.”’ Daarna liet de duivel Hem met rust, en meteen kwamen er engelen om Hem te dienen.

Overweging
De tekst uit Genesis die hier net klonk is een oerverhaal dat leven op aarde probeert te duiden.
Het eerste hoofdstuk van Genesis vertelt over het ontstaan van licht en donker, water, aarde, zon, sterren, maan, levende wezens.
Het tweede scheppingsverhaal vertelt over een volmaakte wereld, de hof van eden. Een statische wereld, onveranderlijk waarin de mens, geboetseerd uit aarde alleen rondwandelt. Er gebeurt niets. Dat maakt de mens niet gelukkig. De eeuwige schept de mens een medemens: Eva. Twee mensen in een onveranderlijke wereld.
Dan komt slang om de hoek kijken. Vertalingen lopen een beetje uiteen. In de vertaling die hier vandaag klonk werd slang de listigste van alle dieren genoemd. Andere vertalingen noemen slang de sluwste dier en weer een andere spreekt over het slimste wezen. Slim of sluw/listig.  Het is maar hoe je naar de dingen kijkt.
Slang daagt mens-vrouw uit en wijst op die prachtige boom in het midden van de tuin. De menselijke eigenschap om grenzen op te zoeken krijgt de overhand. Ze eet. Hij eet.  Ogen gaan open. Dan verandert de onbeweeglijke statische wereld naar een dynamische en ingewikkelde realiteit. Een wereld waarin goed en kwaad bestaat en mensen zich moeten leren verhouden tot alles wat goed is en wat kwaad is. En de Eeuwige vraagt dan “Mens waar ben je?” Een vraag aan de eerste twee mensen. Een vraag aan ons allemaal, iedere dag opnieuw. Mens waar ben je? Een vraag die ons wijst op onze verantwoordelijkheid. Waar ben jij? Waar sta je in de wereld? In die wereld waarin de lieflijke, stabiele en onveranderlijke hof van Eden ver te zoeken is. Een wereld waar de mensheid, mensen zoals ik, zoals jij, zoals wij, onze stempel drukken op schepping. Oorlog op zoveel plekken in de wereld. Klimaat onder druk. Mensen op de vlucht. Wereldwijd waren eind 2020 meer dan 82,4 miljoen mensen op de vlucht, in eigen land of daarbuiten. Het is het hoogste aantal sinds WOII en het is exclusief de mensen die vrijwillig op zoek gaan naar een beter bestaan elders op de wereld om te ontsnappen aan honger, armoede of klimaatuitdagingen. Mens waar ben jij? Een uitdagende vraag in het licht van de grote issues waar we mee te dealen hebben.
Ook Jezus wordt uitgedaagd. Jezus vast en bidt 40 dagen en 40 nachten in de woestijn. Dat is ook de oorsprong van de vastentijd, de Veertigdagentijd. Een tijd om tot inkeer te komen, een tijd om te bezinnen, een tijd om goed na te denken over de dingen die niet overeenkomen met Gods bedoelingen in ons leven. Een tijd om ruimte te maken voor wat er echt toe doet. Na die veertig dagen woestijntijd wordt Jezus uitgedaagd door duivel, satan of beproever. Verander stenen in brood! Met veertig dagen vasten achter de rug, moet honger door het lijf van Jezus gieren. Maar nee, het gaat niet om het snel vullen van je maag. En dan het hoogste van het hoogste! Spring maar! Laat zien wat je waard bent! Nee roekeloos gedrag brengt ons niet verder. Ook het aanbod van tomeloze rijkdom en macht brengt deze rabbi uit Nazareth niet in de verleiding. Het gaat niet om geld, vermogen of macht. Dat is niet wat de Eeuwige van ons vraagt.
De tijd waarin we leven is ingewikkeld en verwarrend. We lijken meer te weten dan ooit. We hebben meer kennis – van wetenschap tot roddels- tot onze beschikking dan ooit tevoren. Meer kennis is nog geen wijsheid. Mens waar ben je? Er zijn heel veel plekken op de wereld waar van alles aan de hand is. We hoeven daarvoor niet ver weg. In de straat of de stad waar we wonen wordt de kloof tussen arm en rijk groter en voelen mensen zich in de steek gelaten.
Deze vastentijd reizen we als San Salvator naar Zuid-Soedan, het jongste en meest fragiele land van de wereld. In 2011 scheidde Zuid-Soedan zich af van Soedan. Ondanks de goede afspraken ontstond er een conflict over het grensgebied: oliewinning. In 2013 brak er een burgeroorlog uit. Etnische conflicten, economische problemen en corruptie vormden een giftige cocktail in de strijd om de macht in de jonge republiek. Miljoenen mensen – overwegend vrouwen en kinderen – sloegen op de vlucht. Het gebied werd ook nog eens getroffen door grote overstromingen. Eind 2020 waren er naar schatting 1,5 miljoen ontheemden door conflicten en geweld in het land. Het is een regio waar wij in Europa weinig van horen.  Ik ben blij met de vastenactie, die juist dit soort vergeten gebieden in het voetlicht zet. Dit jaar wordt er geld ingezameld voor een project dat vooral vrouwen helpt om zelf weer voedsel te verbouwen. Een klein project wat zoveel betekent voor deze vrouwen en hun kinderen. Op de website, in de nieuwsflits en in de Salvatoriaan leest u hoe u dit project kunt ondersteunen.
Mens waar ben je? Laten we die vraag de komende veertig dagen met ons mee laten trekken. Als een vraag die ons uitdaagt en wakker schut.  Mens waar ben je?

Lied Nu nog met halve woorden hier en daar

Klaarmaken tafel | collecte | Instrumentale muziek

Voorbede
Bidden we voor mensen onderweg,
die noodgedwongen hun huizen moesten verlaten.
Mogen zij veilig zijn tijdens hun reis
en een warm welkom krijgen in hun nieuwe gemeenschap.
Acclamatie Jij die onze gedachten raadt

Bidden we voor onze westerse wereld
die vaak gericht is op de eigen problemen.
Mogen wij ons verbonden voelen met andere landen
en in saamhorigheid werken aan een betere wereld.
Acclamatie Jij die onze gedachten raadt

Bidden we voor Oekraïne waar oorlog nu een jaar woedt
zonder uitzicht op een vreedzame oplossingen
mogen onze gebeden ruimte geven voor Oekrainers en Russen. Bidden we voor de slachtoffers van de aardbevingen in Syrië en Turkije woorden schieten te kort bij deze ramp,
Mogen onze gebeden voor alle slachtoffers een klein licht in het duister zijn.
Acclamatie Jij die onze gedachten raadt

Bidden we voor wat is toevertrouwd aan ons intentieboek en
voor wat in stilte leeft in ons hart.
Bidden we voor wie ziek zijn, dat zij zich sterkt mogen voelen door uw aanwezigheid.
Bidden we voor onze dierbare overledenen, dat zij thuis mogen zijn in uw licht.
Acclamatie Jij die onze gedachten raadt

Tafelgebed

God, Jij die voor ons  zo onbegrijpelijk en ver weg bent,
maar die ons nabij wil zijn, wees aanwezig in ons midden
en vervul ons hart met jouw goede Geest.
Jij hebt tot mensen gesproken in dromen en visioenen,
die hun de kracht gaven jouw weg te gaan.
Jij hebt hen gemaakt van stotteraars tot enthousiaste redenaars, van laffe kleine mensen tot mensen vol geloof,
die bergen konden verzetten. Zo heb Jij ook tot ons het woord gericht, voorgeleefd door Jezus van Nazareth.
Hij leefde onder de mensen en droomde van een volk,
van nieuwe mensen die,  één van geest en één van hart,
zich geroepen wisten tot elkaars geluk.

Op de avond, toen Zijn tegenstanders hem naar het leven stonden, heeft Hij brood in Zijn handen genomen,
zijn ogen opgeslagen naar Jou,  de zegen uitgesproken,
het brood gebroken  en met zijn leerlingen gedeeld
in de verwachting  dat zij dit gebaar begrepen
en het voortdurend zouden herhalen.

Zo nam Hij ook, toen zij gegeten hadden,
de beker in zijn handen. Hij sprak de zegen
en het dankgebed,
reikte hem over aan zijn leerlingen en zei:
‘Neem deze beker, en drink hier allen uit,
want dit is de beker van het nieuwe, altijddurende verbond.
Blijf dit doen om Mij te gedenken.’

Nadat Hij gestorven en begraven was,
Leefde hij verder in ons, voor ons.
Laat jouw Geest ons aanzetten
om in zijn voetstappen verder te gaan,
doe ons onze roeping in het leven verstaan,
en laat die droom werkelijkheid worden.
Dat de eenzamen liefde moge vinden,
dat de rijkdom en de zorgen van het leven
ons niet mogen verstikken,dat wij,
ieder op zijn of haar eigen plaats,
de ander weten te versterken en te bevestigen
totdat Jij zelf al onze dromen
in vervulling doet gaan.

 Onze vader

Vredeswens| Vredeslied: Vrede voor jou

Communie
Instrumentale muziek
Lied Eet en drink van brood en wijn.

Gebed
Dank voor dit gebaar van breken en delen.
Een klein gebaar dat zorgt voor verbinding
tussen mensen verder dan tijd en plaats.
Een groot gebaar dat staat
voor de verbinding met jou, barmhartige God.
In dit gebaar spreekt ons verlangen
mensen te vol ruimte en levenskracht.
Amen.

Mededelingen

 Slotgedachte
Mensen onderweg! Vastenactie ondersteunt dit jaar projecten die zich richten op kwetsbare groepen ontheemden in de deelstaat Warrap, in het westen van Zuid-Soedan. Father James Oyet Latansio is hier pastoor: ‘Geef je geloof niet op. Geef je hoop niet op, geef je liefde niet op,’ schrijft hij bemoedigend in een brief aan ons. Zijn woorden zijn woorden van bemoediging, maar ook een beroep op ons: onze solidariteit kan het verschil maken voor de mensen in Warrap.

Zegen
In de ruimte gezet door Gods scheppende hand,
in de vrijheid geplaatst door het Woord,
in het licht gesteld door Gods liefde,
gaan we op weg,
omvat door de zegen,
om te zijn tot een zegen
voor elkaar
voor de wereld
Laat ons die uitdaging aangaan
in de naam van de Eeuwige
die we kennen als vader/moeder, zoon en heilige geest.

Slotlied Wonen overal nergens thuis

In de veertigdagentijd ondersteunen we de vastenactie Nederland. Dit jaar ondersteunt de landelijke vastenactie een project in Zuid-Soedan.
Het project richt zich op kwetsbare groepen ontheemden in de deelstaat Warrap, in het westen van het land.
Het doel is ervoor te zorgen dat de deelnemers na afloop in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien gevolgen daarvan zoveel mogelijk kunnen beperken.
U kunt uw bijdrage voor de vastenactie overmaken op rekeningnummer NL96 INGB 0006 0407 13 van San Salvator in Beweging o.v.v. Vastenactie 2023.