Het begint klein – Hoe weet ik of het waar is

SAN SALVATORGEMEENSCHAP 1 & 2 december

 1^e zondag van de Advent 
Voorganger: Franneke Hoeks

Met medewerking van De Cantorij o.l.v Peter-Paul van Beekem | Piano: Steven van Gool

OPENINGSLIED  zat.: Zo maar een dak / zon:Dat woord waarin

WELKOM
Beste mensen wat fijn dat jullie hier zijn op deze eerste zondag van de advent.  Of je een regelmatige bezoeker bent of voor het eerst je weg naar de San Salvator hebt gevonden: fijn dat u, dat je hier bent, voor dit uur vol verhalen, liederen, stilte, bidden en delen.
Advent zijn weken waarin we uitkijken naar het kerstfeest. Een tijd vol verwachting. We leven toe naar de geboorte van Jezus. Dit jaar gaven we deze tijd het thema ‘Het begint klein’. Wat is dat ‘het’? Hoe geven we vorm aan dat beginnen? En ‘klein’? Wat betekent dat voor ons? De komende weken zijn als het ware een ontdekkingstocht rondom het thema ‘Het begint klein’. De ontdekkingstocht voert ons langs verhalen over verwachting. We horen aankondigingen van bijzondere geboortes en hoe mensen zich op nieuw leven voorbereiden.
Vandaag luisteren we naar het verhaal van Zacharia en Elisabeth. Een onverwachte, en bijna onmogelijke zwangerschap. Niet te geloven! Een aankondiging waarvan je niet kunt geloven dat die waar is. We spiegelen dit verhaal aan woorden van de profeet Zacharia.

Advent is ruimte maken voor dat gevoel van verwachting. Bewust toeleven naar dat moment van geboorte en nieuw begin. Laten we dat aan het begin van deze viering doen, door het stil te maken. De stilte waarin het kleine en het onzegbare ruimte krijgen, ruimte waarin het kan beginnen.

GEBED

Eeuwige, wees hier dit uur bij ons aanwezig.
Maak ruimte in onze hoofden en harten voor wat jij ons ooit beloofde: een kind geboren om de wereld te laten zien
dat het kan: ten volle leven voor elkaar.
Vandaag ontsteken we de eerste kaars van een krans vol licht
en met deze vlam kijken we uit  naar wat gaat komen
in het besef dat nieuw begin verscholen zit  in vonk in zaad
in mensen.

 ONTSTEKEN ADVENTSKRANS

 ACCLAMATIE  God verscholen in den hoge, doe uw woord gestand en kom! (2x)

INLEIDING OP LEZINGEN Het begint klein! Als eerste lezingen horen we de komende weken woorden uit de zogenaamde kleine profeten. Bij profeten denken we aan grote namen als Moses, Elia en Jesaja. Het Joodse volk kende echter veel meer profeten. Mannen en vrouwen die boodschappers waren van de eeuwige. Mensen die kritisch waren ten aanzien van gangbare praktijken, die het volk een spiegel voorhielden en een nieuw perspectief boden. De kleine profeten zijn twaalf relatief korte Bijbelboeken uit het oude testament. De term ‘klein’ slaat niet op het belang van de persoon of het boek, maar op de omvang van het boek.  We vonden in het voorbereiden van de adventsvieringen mooie eigentijdse woorden gebaseerd zijn op teksten van de profeten Zacharia, Maleachi, Sefanja en  Micha. We laten deze woorden de komende weken klinken.
Daarnaast klinken de komende weken verhalen over bijzondere geboortes. De lezingen uit Lucas van de komende weken zijn een proloog op de geboorte van Jezus. Vandaag een verhaal over hoe de oude Zacharias en Elisabeth te horen krijgen dat ze een kind zullen krijgen.

Eerste lezing vrij naar Zacharia 14,4-9

Soms staat je wereld op zijn kop,
lijkt alles wat belangrijk was
– en ook wat je nauwelijks zag-
verdwenen.
Je wereld door elkaar geschud!
Niks lijkt nog logisch of gewoon.
Die doodnormale sterren en maan –
je ziet alleen een pikdonkere nacht.
Die doodnormale ochtend als de zon opkomt-
er is niks meer doodgewoon.
Soms staat de wereld op zijn kop
en lijkt alles wat belangrijk was
– en ook wat je nauwelijks zag-
verdwenen.
Wat zou het mooi zijn als er dan,
juist als alles op zijn donkerst is,
een beekje komt, vol zuiver water
dat langzaam kabbelend
al je donker meevoert,
al je verwarring wist.
Ineens is het weer zoals het wasof nog beter.
Je ziet de stenen op de bodem,
de vissen die zwemmen, de planten die bloeien.
En jij, jij zit langs de kant
met een zachte zon op je gezicht,
je tenen in het frisse gras.
Je bent al haast vergeten
hoe donker het ooit was.

uit: De eerste Dag

zat. By the waters of Babylon | zon.: Gij, gij peilt mijn hart

2E LEZING:  Lucas 1,5-25 Aankondiging van de geboorte van Johannes

Toen ​Herodes​ ​koning​ van Judea was, leefde er een ​priester​ die ​Zacharias​ heette en tot de priesterafdeling Abia behoorde. Zijn vrouw, ​Elisabet, stamde af van Aäron. Beiden waren vrome en gelovige mensen, die zich strikt aan alle geboden en wetten van de ​Heer​ hielden. Ze hadden geen ​kinderen, want ​Elisabet​ was onvruchtbaar, en beiden waren al op leeftijd.

Toen de afdeling van ​Zacharias​ eens aan de beurt was om de priesterdienst te vervullen, werd er volgens het gebruik van de ​priesters​ geloot en werd ​Zacharias​ door het lot aangewezen om het ​reukoffer​ op te dragen in het ​heiligdom​ van de ​Heer. De samengestroomde menigte bleef buiten staan ​bidden​ terwijl het offer werd gebracht. Opeens verscheen hem een ​engel​ van de ​Heer, die aan de rechterkant van het ​reukofferaltaar​ stond. Zacharias​ schrok hevig bij het zien van de ​engel​ en hij werd door angst overvallen. Maar de ​engel​ zei tegen hem: ‘Wees niet bang, ​Zacharias, je ​gebed​ is verhoord: je vrouw ​Elisabet​ zal je een zoon baren, en je moet hem Johannes noemen. Vreugde en blijdschap zullen je ten deel vallen, en velen zullen zich over zijn geboorte verheugen. Hij zal groot zijn in de ogen van de ​Heer, en ​wijn​ en andere gegiste drank zal hij niet drinken. Hij zal vervuld worden van de ​heilige​ Geest​ terwijl hij nog in de schoot van zijn moeder is, en hij zal velen uit het volk van Israël tot de ​Heer, hun God, brengen. Als bode zal hij voor God uit gaan met de geest en de kracht van ​Elia​ om ouders met hun ​kinderen​ te verzoenen en om zondaars tot ​rechtvaardigheid​ te brengen, en zo zal hij het volk gereedmaken voor de ​Heer.’

Zacharias​ vroeg aan de ​engel: ‘Hoe kan ik weten of dat waar is? Ik ben immers een oude man en ook mijn vrouw is al op leeftijd.’ De ​engel​ antwoordde: ‘Ik ben ​Gabriël, die altijd in Gods nabijheid is, en ik ben uitgezonden om je dit goede nieuws te brengen. Maar omdat je geen geloof hebt gehecht aan mijn woorden, die op de voorbestemde tijd in vervulling zullen gaan, zul je stom zijn en niet kunnen spreken tot de dag waarop dit alles gaat gebeuren.’

De menigte stond buiten op ​Zacharias​ te wachten, en de mensen vroegen zich af waarom hij zo lang in het ​heiligdom​ bleef. Maar toen hij naar buiten kwam, kon hij niets tegen hen zeggen. Ze begrepen dat hij in het ​heiligdom​ een ​visioen​ had gezien; hij maakte gebaren tegen hen, maar spreken kon hij niet. Toen zijn tempeldienst voorbij was, ging hij terug naar huis.

Korte tijd later werd zijn vrouw ​Elisabet​ zwanger. Ze leefde vijf maanden lang in afzondering en zei bij zichzelf: De ​Heer​ heeft zich mijn lot aangetrokken. Hij heeft dit voor mij gedaan opdat de mensen me niet langer verachten.

 ACCLAMATIE   zat.: De nacht loopt ten einde / zon.: O lord  4

 OVERWEGING Hoe kan ik weten of het waar is?

Wat een menselijke vraag. Als je iets totaal onverwachts te horen krijgt is dit een logische reactie. Wat is waar? Kan dit wel? Hoe kom ik erachter of ik dit nieuws wel kan vertrouwen. In het licht van vandaag wordt de vraag van Zacharias nog scherper. Wat is nog waar in deze tijd van gefotoshopte beelden en gemanipuleerde nieuwsberichten Hoe kun je weten wat waar en echt is.
Profeten zijn in de joodse traditie mannen en vrouwen die een kritische spiegel voor willen houden. Op een of andere manier lijken zij een directe lijn met God te hebben. Zij weten – soms tot vervelens toe – wat waar is en nemen geen blad voor de mond. Profeten wijs ons op de weg die ruimte geeft aan wat God met ons voorheeft. Een wereld waarin mensen, aarde en al wat er op leeft tot hun recht kunnen komen.
Zacharias en Elisabeth zijn al op leeftijd. Ze lopen al een tijdje mee in het leven. Zacharia is een priester, een man met enig aanzien. Het zijn gesettelde mensen zo stel ik me dat voor. En toch is hun leven niet wat het zou moeten zijn. Er zijn geen kinderen geboren uit deze relatie. Een groot verdriet en groot gemis voor deze twee mensen.
Zacharias is priester en wordt uitverkoren om het reukoffer te brengen. Een grote eer, die deze oude priester ten deel valt. En daar, in de afzondering, verschijnt er een engel, een boodschapper van God. Een boodschapper met een onmogelijke boodschap. Een kind. Een langverwachte zoon voor dit trouwe stel. Zacharias is verbijsterd. Deze aankondiging van een nieuwe werkelijkheid roept vragen op en past niet binnen de oude vertrouwde kaders. Hoe kan ik weten of het waar is?
Zacharias kan of durft de oude werkelijkheid niet achter zich te laten. Het oude, met al zijn gebreken, is bekend en vertrouwd. Daar weet je precies waar je aan toe bent. Dat geeft, met al het verdriet en gemis, zekerheid.
Ik besef dat het in dit verhaal om goed nieuws gaat, een blijde boodschap. Dat is al verwarrend genoeg, laat staan dat slecht nieuws krijgt.  Nieuw leven is op komst. Hoe prachtig en hoe mooi zou het zijn als deze nieuwe kans, dit nieuwe leven onvoorwaardelijk werd ontvangen. En precies dat, kan de vader in spe niet aanvaarden. Zacharias kan of durft het niet te geloven. Hij kan het nieuwe nog niet omarmen en verwelkomen en lijkt gevangen in de oude situatie. Zijn ongeloof maakt dat hij niet meer kan spreken. Hij is met stomheid geslagen tot het moment daar is en hij zijn zoon in zijn handen kan houden. Eerst zien dan geloven.
Zijn wij eigenlijk nog wel ontvankelijk voorgoed nieuws?  Door alle prikkels, posts, berichten en informatie waar ik – laat ik even dicht bij mezelf blijven – ieder moment van de dag mee geconfronteerd wordt, ontstaat er merk ik soms bij mezelf een soort gevaarlijke moeheid. Kan ik door de bomen het bos nog wel zien? Kan ik door die enorme berg aan nieuwsfeiten nog weten wat waar is. ‘Waar’ in de zin van dat wat er echt toe doet. Dan heb behoefte aan even niks. Even stilte, om tot klaarheid te komen.
Elisabeth wordt zwanger op hoge leeftijd. In veel Bijbelverhalen worden bijzondere mensen op een bijzondere manier verwekt. Zwangerschappen van oude vrouwen zijn in de Joodse traditie vaak een voorbode voor bijzondere levens. Sarah, Rebekka, Rachel de aardsmoeders van het Joodse volk waren allemaal onvruchtbaar en baarden op hoge leeftijd niettemin zonen. Zonen die de geschiedenis van het Joodse volk ten goede zouden veranderen. En nu Elisabeth die zwanger raakt van een zoon die de bode zal zijn voor die andere zoon waar we naar uitkijken. Als Elisabet zwanger blijkt schreeuwt zij dit goede nieuws niet van de daken. Zij zoekt de afzondering en koestert het nieuwe in haar schoot. Dit kind is een kans. Nieuw leven. Een nieuw begin.
Hoe kan ik weten of het waar is? Een moeilijke vraag die je ook kan belemmeren om in beweging te komen. Soms heb je het gevoel dat je iets moet doen. Dan kan ik niet anders meer. Als iemand mij vraagt om een euro om te betalen voor de nachtopvang, ga ik niet vragen of het waar is. Dat geeft ik geld en probeer een praatje te maken, ook al staat de beveiliging afkeurend toe te kijken. De 400 kinderen die in Nederland hopen op een kinderpardon. Als ik ga denken is het waar? Heeft het zin? Als ik met door die vragen laat leiden, ga ik voor mijn gevoel voorbij aan wat ‘waar’ is: dat we kinderen, mensen die hulp nodig hebben niet in de kou laten staan.
Bij heftige zaken, is het beste advies vaak om je hoofd koel te houden. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan als je net te horen hebt gekregen dat je leven op zijn kop staat. Alle vertrouwde zekerheden zijn verdwenen en misschien voelt de grond onder je voeten niet meer hetzelfde als voorheen. Was er op die momenten, in die periodes, maar tijd om even te rusten aan de kant van het kabbelende water. Tijd om weer diepte te zien. Tijd om het licht weer toelaten.

GELOOFSLIED   zat.: Nacht is om de huizen heen / zon.: Kom en volg mij  86 ab

KLAARZETTEN VAN DE GAVEN  | COLLECTE

De gaven van brood en wijn worden op tafel gezet

VOORBEDE
God van het kleine begin, wij bidden tot jou voor al die mensen die zich, in de wirwar van veranderingen gevangen voelen in onzekerheid en zich aan hun lot voelen overgelaten. Wees voor hen een bron van hoop en licht.

Kom trek naar een beter land / zon.: Heer ontferm u

God van het kleine begin, wij bidden tot jou voor alle mensen die moeten leven in onzekerheid. Vluchtelingen die hopen op een bestaan in Nederland. Kinderen die met de moed der wanhoop, hopen dat ze hier in Nederland mogen blijven.  Wees voor hen een bron van hoop en licht.
Kom trek naar een beter land / zon.: Heer ontferm u

God van het kleine begin, wij bidden tot jou voor al die mensen die er, in grote en kleine dingen, zijn voor een ander,
en zo jouw boodschap ‘ik zal er zijn’ van dag tot dag zichtbaar maken. Wees voor hen een bron van hoop en licht.
Kom trek naar een beter land / zon.: Heer ontferm u

God van het kleine begin, wij bidden tot jou voor wat er leeft in onze hoofden en harten, voor de intenties in dit boek geschreven, en voor alle mensen die ons ontvallen zijn
Dat zij en wij verbonden blijven met dat het begin dan zoveel oneindigheid in zich draagt.
zat.: Laat komen hij die komen zal / zon.: Voor uw aangezicht

TAFELGEBED

Eeuwige, vanaf het begin was jij er, altijd met mensen op weg. Jij bent niet te doorgronden, niet te vangen in gebaren
en gebeden.  We weten niet waar jij begint of eindigt.
Eeuwige , jij bent altijd meer dan wij weten of vermoeden.Wij kunnen jou niet vasthouden met onze woorden en onze ogen zijn niet in staat jou te zien.
En toch: in het mensenkind Jezus heb jij je laten zien.
Een kind vol verwachting klein en weerloos, dat uitgroeide tot een mens om nooit te vergeten.
Die in de avond voor zijn dood aan tafel zat met zijn vrienden, brood nam,  zijn dank uitsprak, het braken deelde met de woorden: ‘neemt en eet, dit is mijn leven, mijn liefde voor jullie gegeven.’
Ook de beker liet Hij rondgaan:  ‘Drinkt hieruit, allemaal,  dit is mijn bloedeigen leven,  dat hemel en aarde verbindt. Denk aan mij, wanneer je hieruit samen drinkt in mijn naam.’
Aangevuurd door zijn Geest vinden mensen perspectief
onverwacht en onvermoed. Donker wordt licht klein wordt groot, en dood draagt leven in zich.
ONZE VADER – Zon gezongen

VREDESWENS | VREDESLIED  zat.: Zonder naam, en zonder woorden  zon.: Gij moet het eenzaam laten

 UITNODIGING AAN DE TAFEL VAN BROOD EN WIJN
LIED zat.: Hij gaf aan blinden het gezicht /  zon.: Tebe poem  42

 GEBED
Dank voor dit
kleine gebaar
waarin we mochten
delen in jouw lieve naam.
Laat dit breken en delen
een teken zijn
van jouw oneindige liefde.

MEDEDELINGEN:

 SLOTGEDACHTE
Het beste wat de oude verwachting soms kan doen,
is zwijgen totdat iets nieuws aan het woord is gekomen,
en dan dankbaar instemmen.
(Piet van Veldhuizen)

 ZEGENWENS
God zend ons nu dan op weg
als mensen die geloven,
die grenzen overschrijden,
die mildheid kunnen brengen,
die troosten en nabij zijn,
die vreugde kunnen geven,
die geloven in het kleinste begin.
Zend ons dan nu op weg
als mensen die vertrouwen,
de toekomst tegemoet.

Amen.

SLOTLIED zat.: Nu daagt het in het oosten / zon.: Uit vuur en ijzer